Tri međuratna plakatera: Janković, Petrov, Babić

Izložbu će otvoriti Irina Subotić, istoričar umetnosti

Kustos izložbe: Bojana Popović, muzejska savetnica Muzeja primenjene umetnosti

Organizator: Muzej primenjene umetnosti

Grafički dizajn je u periodu između dva svetska rata postao značajan činilac u stvaranju moderne primenjene umetnosti, a zahvaljujući širokom polju delovanja (oprema i ilustrovanje svih vrsta publikacija, oblikovanje slova, logotipa, znakova, povelja, diploma, čestitki, pozivnica, poštanskih marki, novca, hartija od vrednosti, memoranduma, ambalaže, oglasa, plakata…) uticao je na stvaranje vuzuelnih kodova svakodnevice najširih društvenih slojeva. Tako je bilo i u prestonici novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca/Jugoslavije, koja se užurbano menjala prateći modernizacijske procese koji su na globalnom nivou obeliželi te dve burne decenije uzmeđu ratnih svetskih katastrofa. Međutim, za razliku od inostranog, srpski grafički dizajn tog vremena nedovoljno je poznat i istražen. Tome su doprineli kako krhkost, propadljivost štampanih primeraka tako i njihova efemerna namena, koja je dugo isključivala potrebu čuvanja i sakupljanja. Kolekcije Muzeja primenjene umetnosti otvoriće se za takva ostvarenja sredinom sedamdesetih godina prošlog veka. To je bilo i u skladu sa savremenom percepcijom samog grafičkog dizajna i sa opštim muzeološkim tokovima zainteresovanim za umetnost prve polovine stoleća. Sticajem okolnosti, tada su ponuđene na otkup i poklon zaostavštine Dušana Jankovića (od 1974. godine), Miloša Babića (1979) i Mihaila S. Petrova (1984). One su ukazale i na izuzetan značaj ove trojice svestranih umetnika za istoriju grafičkog dizajna u Srbiji.

Kao što je već postojao u ekonomski razvijenim društvima, i u Beograd je početkom dvadesetih godina 20. veka, sa privrednim napretkom i jačanjem konzumerizma,  počeo da se formira sloj profesionalnih grafičkih dizajnera koji su najčešće delovali kao saradnici reklamnih agencija. Upravo su nam njihova imena, kao i njihova dela, najmanje poznati. „Slučaj“ Miloša Babića predstavlja izuzetak, zahvaljujući tome što je on, imajući svest o njihovom značaju, sačuvao svoja najvažnija ostvarenja uprkos ratnim razaranjima i ličnim nevoljama. Među njima je najviše plakata, koji su, uz novinski oglas, bili najvažniji medij grafičkih tržišnih komunikacija. Ugledni vajari, slikari i grafičari, poput Sretena Stojanovića, Đorđa Andrejevića Kuna i Ive Šeremeta, takođe, su ih povremno izvodili, najčešće one namenjene kulturnim sadržajima. Međutim, za Dušana Jankovića i Mihaila S. Petrova oblikovanje plakata (i grafički dizajn uopšte) bilo je mnogo više od sporadičnog slučaja – oni su se njime uspešno i ravnopravno bavili sa drugim disciplinama tokom svojih višedecenijskih svestranih umetničkih karijera. U svojim najboljim izdanjima, njihova plakaterska rešenja, kao i Babićeva, predstavljaju  vrhunce pionirske faze ovog medijuma u našoj sredini. Po svojim likovnim dometima, ikonografiji i stilskim karakteristikama, oni, takođe, pripadaju i korpusu kvalitetnog evropskog međuratnog plakata. Janković, Petrov i Babić su govorili istim stvaralačkim jezikom kao njihove kolege u Parizu, Londonu, Berlinu, Beču, Budimpešti, Krakovu…, bilo da su koristili internacionalne vokabulare ar dekoa ili deradikalizovanih avangardnih umetničkih pravaca – tih stubova grafičkog dizajna 20. veka.

Na izložbi Tri međuratna plakatera: Janković, Petrov, Babić predstavljeno je oko šezdest nacrta za plakate i/ili njihovih odštampanih primeraka iz kolekcija Muzeja primenjene umetnosti. Oni su grupisani po temama (izložbeni, sportski, angažovani, filmski, komercijalni), kako bi bile uočljivije autorske osobenosti, ali i zajedničke karakteristike, svojstvene duhu epohe.