MENI
Istorija Beograda
Po legendi, mitski grčki moreplovci Argonauti na svome putu uplovili su u Dunav (Ištar). Kada su došli do mesta gde se Sava uliva u Dunav, Savu su proglasili zapadnim Dunavom i njome nastavili svoj put dalje.
Upravo na tom mestu gde se ukrštaju dve reke nastalo je prvo naselje. To prvo naselje datira još iz vremena od 5200. do 3000. godine pre nove ere i obuhvata period Vinčanske kulture.
Prvo naselje na području Beograda čije je ime sačuvano zove se Singidunum. Datira se u 298. godinu pre nove ere kada su na ovom prostoru boravili Kelti – Skordisci. Ime Singidunum proisteklo je od naziva plemena Singi koje je živelo na mestu današnjeg Kalemegdana, dok je dunum bila oznaka za grad kod Kelta.
Kroz Singidunum su prolazili i zadržavali se rimski carevi, razarali ga Goti i Huni, obnavljali Vizantijci, zatim pustošili Avari i Bugari. Dolaskom Slovena na ove prostore u VII veku dobija naziv Beligrad. Kako izvori tvrde ovaj naziv je dobio, zbog belih zidina koje su ga okruživale.
Beograd se prvi put pominje 878. godine u zvaničnoj buli1 pape Jovana VIII upućenoj bugarskom knezu Borisu Mihailu. Zbog svog geografskog položaja vrlo često je bio meta raznih osvajača. U XII veku Ugari, povlačeći se pred Vizantijom, ruše grad i odlaze, a na temeljima tih ruševina Vizantija podiže grad koji čini osnovu današnje beogradske tvrđave.
Beograd prvi put ulazi u sastav srpske države i postaje jedno od vladarskih sedišta dinastije Nemanjića za vreme kralja Dragutina 1284. godine. Oženivši svoga sina Vladislava sa nećakom ugarskog kralja Andrije II, Dragutin dobija Beograd sa Mačvom kao svadbeni dar, od ugarskog kralja. Srpski kralj Dragutin vladao je Srbijom od 1276. do 1282. godine, On se odrekao prestola u korist brata Milutina, koji je vladao Srbijom skoro četrdeset godina (od 1282. do 1321. godine), zadržavši vlast nad severnim delom države.
Beograd postaje prestonica srpske države u XV veku, za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića (1402 – 1427). Ovaj vrsni pesnik i vladar srpske države, izgradio je na osnovama unutrašnje vizantijske tvrđave veličanstvenu varoš, sa despotskim zamkom na jugozapadnom delu Gornjeg grada, koji je stradao u sukobu turske i austrijske vojske za prevlast nad Beogradom 1690. godine.
Za vreme turske vladavine, Beograd je postao Beligrad – mahala. I pored snažnog turskog uticaja srpski jezik je ostao očuvan. Prelazeći iz turskih u austrijske ruke, Beograd konačno biva oslobođen 1806. godine pod vođstvom vožda Karađorđa Petrovića.
U XIX veku Beograd postaje prestonica obnovljene srpske države. Kao takav razvija se u drušvenom, ekonomskom, političkom i kulturnom smislu.
U XX veku Beograd je više puta razaran, no i pored burne istorijske prošlosti dao je velika imena u svetu umetnosti, kulture i nauke. U njemu su se rodili, živeli i radili jedan pesnik Vojislav Ilić, baš tu nadomak Botaničke bašte, u njemu je stasao u blizini Kosanćićevog venca i školovao se vrsni matematičar, osnivač matematičke poetike Mika Petrović Alas. Branislav Nušić srpski književnik, komediograf, pisac, rodio se i živeo u ulici Kralja Petra prvog, na mestu današnje Narodne banke Srbije. Dragan Nikolić jedan od najpoznatijih glumaca na našem prostoru, odrastao je na Crvenom krstu, i danas živi i radi u Beogradu.
1 Bula je olovni pečat koji se koristio da označi carska i papska dokumenta. Od XIII veka reč označava sam dokument, posebno papska dokumenta koji se tiču imenovanja episkopa, kanonizacije svetitelja i definisanja učenja.
Jakob Peters (Jacob Peeters),
Izgled tvrđave i podgrađa, XVII vek, bakrorez
Nepoznati autor,
Beograd u tursko doba, bakrorez
Rekonstrukcija "zlatnog pečata" despota Stefana Lazarevića sa grbom Beograda
Nepoznati italijanski autor,
Beograd u tursko doba, bakrorez
Topografija starog Beograda
Nazivi beogradskih naselja predstavljaju pravu riznicu pojmova koji su se koristili u nekadašnjem Beogradu. Danas ovi nazivi označavaju samo delove, četvrti ili kvartove našega grada. Pravo značenje reči koje se koriste za imenovanje određenih delova grada, odavno nije u upotrebi, stoga je uloga ovog teksta da nam ukaže na davno zaboravljene termine koji su korišćeni za njihovo imenovanje, ali i da nam ukaže na koji su sve način neka Beogradska naselja dobila svoj naziv.
Varoš kapija
Negde na uglu današnjih ulica Pop Lukine i Topličinog venca, krajem XVIII i početkom XIX veka, nalazila se jedna od četiri kapije (Vidin kapija, Sava kapija, Stambol Kapija1) kroz koje se ulazilo u beogradsku varoš, pa je samim tim i čitav kraj dobio naziv Varoš kapija. Kapija je razdvajala srpski deo varoši odnosno savsku varoš, od turskog odnosno austrougarskog dela varoši. Srušena je 1862. godine. Naziv „Varoš-kapija“ se više ne koristi često u svakodnevnoj komunikaciji za označavanje tog dela grada, mada se očuvao među stanovnicima koji tu žive duže vreme .
Dorćol
Sa Beogradskom tvrđavom spada u najstarije delove grada. Vremenom se prostorno širio. Nekada je obuhvatao mali prostor odnosno današnje raskršće ulica Dušanove i Kralja Petra, prema Dunavu. Sam pojam preuzet je od Turaka i označava sastajalište četiri puta ili raskrsnicu četiri puta.
Skadarlija
„Ako je Pariz prestonica sveta, Monmartr je prestonica Pariza; ako je Beograd raskrsnica svetskih puteva, Skadarlija je njegova duša2.“ Skadarska ulica dobila je ime 1872. godine. Pre ovog naziva bila je poznata kao Ciganska mala, i u njoj su živeli Romi u skromnim i zapuštenim kolibama i kućicama. Nakon predaje ključeva grada knezu Mihajlu Obrenoviću i odlaska Turaka sa ovih prostora, Romi se iseljavaju iz Skadarlije i nastanjuju drugi deo grada. U Skadarliju se naseljavaju kafedžije, sitni činovnici i zanatlije, otvaraju se trgovine, kafane, a ubrzo zatim postaje mesto u kome žive i stvaraju vrsni književnici, novinari, pesnici, umetnici poput Đure Jakšića, Jovana Jovanovića Zmaja, Jovana Skerlića, Žanke Stokić. Danas Skadarlija predstavlja nezaobilazno turističko odredište koje nas podseća na nekadašnju boemsku četvrt grada Beograda.
Studentski trg
Najstariji trg u Beogradu. Za vreme Turaka na ovom mestu se nalazilo tursko groblje. 1824. godine srpske vlasti su na ovom prostoru trga otvorile Veliko pazarište, koje je kasnije nazvano Velika pijaca. Nakon regulacije grada posle 1869. godine, studentski trg dobija nešto pravilniji oblik. Jedna njegova polovina bila je namenjena pijaci, dok je druga bila pretvorena u park. Jedna od najznačajnijih građevina na ovom trgu je Kapetan – Mišino zdanje, podignuto 1863. godine po planu češkog arhitekte Jana Nevole. Objekat je građen za Mišu Anastasijevića, bogatog trgovca i poslovnog partnera kneza Miloša Obranevića. U toku gradnje se odustalo od prvobitne namene da objekat služi stanovanju, te je Miša Anastasijević objekat poklonio svojoj domovini da služi obrazovnoj svrsi, što se jasno vidi na zapisu zgrade „Miša Anastasijević svom otečestvu“. Danas se u ovoj zgradi nalazi Rektorat beogradskog univerziteta. Nakon 1927. godine uklonjena je pijaca i ceo prostor pretvoren je u park, što je i danas. Posetioci Studentskog parka danas mogu videti dva spomenika: Josifu Pančiću podignut 1897. godine i Dositeju Obradoviću koji je 1930. godine premešten sa Kalemegdanskog parka.
Sava kapija je bila južna kapija varoši, povezivala je Donji grad sa savskim delom varoši, delovi kapije su srušeni tokom bombardovanja Beograda 1944. godine, 2009. godine kapija je obnovljena.
Stambol kapija je bila kapija na izlasku iz beogradske varoši, sobzirom da je kroz nju vodio drum u pravcu Istanbula/Stambola, dobila je naziv Stambol kapija. Kapiju su gradili Austrijanci u prvoj polovini XVIII veka, nalazila se između današnjeg Narodnog pozorišta i spomenika knezu Mihajlu. Po naredbi kneza Mihajla srušena je 1866. godine, jer je u njenoj blizini dosta Srba stradalo za vreme Turaka.
2 Kosta Dimitrijević – književnik, kritičar i eseista
Pesnici o Beogradu – Beogradu s ljubavlju
Ilustracije pesama autora Slobodana Šorgića preuzete iz knjige „Volim Beograd“, uz dozvolu autora.
Despot Stefan Lazarević, prilikom početka obnove grada u Povelji Beogradu, 1403. god.
Zabeležio Konstantin Filozof
Rabindranat Tagore, Odgovor na dobrodošlicu prilikom posete Beogradu 14. 10. 1926. godine.
Pesma o Beogradu
Beograde, grade Ilira i Kelta
balkanski i slavenski grade mili,
širokogrudi građanine sveta,
živi i svakoj se odupiri sili.
…..
Otvorio si svakom širom vrata,
A srca ost`o još nesagledana,
Pradavna bravo sa sedam pečata
U senci kula, lipa i platana.
Desanka Maksimović, odlomak, 1969.
Gospođica
Nebo je nad Beogradom prostrano i visoko, promenljivo a uvek lepo; i za zimskih vedrina sa njihovom studenom raskoši; i za letnjih oluja kad se celo pretvori u jedan jedini tmurni oblak koji, gonjen ludim vetrom, nosi kišu pomešanu sa prašinom panomske ravnice; i u proleće kad izgleda da cvate i ono, uporedo sa zemljom; i u jesen kad oteža od jesenjih zvezda u rojevima. Uvek lepo i bogato, kao naknada ovoj čudnoj varoši za sve ono čega u njoj nema i uteha zbog svega onog što ne bi trebalo da bude.
Ivo Andrić, odlomak
Beograde dobro jutro
Beograđani, volite i čuvajte Beograd.
Beograd nema nikog drugog sem vas.
…..
Odvedite decu ili unuke na Sajam knjiga.
Oni se mogu spasiti samo ako budu voleli i radili ono što vi niste.
…..
Ko je imao sreće da se jutros probudi u Beogradu, ne treba više ništa da traži od života.
Više od toga bilo bi neskromno.
Duško Radović
Beogradski mentalitet
U zemlji i gradu koji ima najviše problema u Evropi i možda na svetu,
Najčešće dve reči su:
NEMA PROBLEMA!
Tako da su Japanci mislili da je „nema problema“ način pozdrava.
To je osobina Beograda gde su izmišljene najčudnije stvari na svetu: levak sa mrežom za benzin, koji ne propušta vodu i pregorela sijalica na kojoj se krpe čarape.
Momo Kapor, Pljeskavica uzvraća udarac,
Novosti, 29. 06. 2006.
„Beograd me je potpuno dirnuo i pokrenuo. Teško je objasniti osećanja koja me preplavljuju. Vaša želja da spajate ljude, požrtvovanost i posvećenost ideji, potrebi da ljude gledate u oči, unutrašnja lepota na koju sam naišao ovde, sve je toliko iskreno i stvarno. Malo je takvih mesta na planeti. Molim vas, pozovite me ponovo!“
Ross Lovegrove,
Belgrade design week, Beograd, april 2006.
Pozdrav iz Beograda
Razglednice Beograda, set od 32 razglednice.
Likovna radionica za decu, Zavod za proučavanje kulturnog razvitka, Beograd
Zajednički rad dece uzrasta od 4 do 14 godina.
Izbor razglednica
