Obnavljanje lepote: restauracija monumentalnih keramičkih panoa Ivana Tabakovića iz 1937. godine

Tokom manifestacije „MUZEJI SRBIJE – 10 dana od 10 do 10“,
od 12. do 21. maja 2016. Muzej će raditi svaki dan od 10 do 22 h.
Ulaz je slobodan.

Kustos izložbe: Bojana Popović, MPU

Konzervatori: Dragana Dingarac Krivaja i Milan Andrić, MPU

Organizator: Muzej primenjene umetnosti, Beograd

Na Međunarodnoj izložbi umetnosti i tehnike u savremenom životu, održanoj u Parizu 1937. godine, Ivan Tabaković je izložio četiri keramička panoa u počasnom holu paviljona Kraljevine Jugoslavije. Motiv iz Srednje Srbije, manji od ostalih; Dalmatinka, Hrvatsko proleće i Bosanski motiv, zbog svojih velikih dimenzija predstavljali su tehnološki poduhvat, koji je Tabaković ostvario u saradnji sa novosadskim vajarom i keramičarom Karlom/Karoljem Baranjijem.

Teme panoa nadahnute su ideologijom integralnog jugoslovenstva. Motiv iz Srednje Srbije inspirisan je ktitorskom kompozicijom despota Stefana Lazarevića – freskom s početka XV veka iz crkve manastira Resave. Dalmatinka prikazuje lepotu svakodnevnog života na Jadranu. Hrvatsko proleće je alegorična kompozicija koja slavi dolazak proleća u hrvatskim planinama. Bosanski motiv dočarava orijentalni štimung prikazujući pejzaž sa džamijom i dve ženske figure u šalvarama. Zbog svojih umetničkih vrednosti, panoi su u Parizu odlikovani počasnom diplomom. Oni danas predstavljaju remek-dela keramike, nastala u pionirskim godinama ove umetničke discipline u našoj sredini.

Motiv iz Srednje Srbije, Dalmatinka i Hrvatsko proleće postali su deo kolekcija Muzeja primenjene umetnosti 16. februara 1959. godine. Zajedno su predstavljeni, prvi i do sada jedini put, 1979. godine na izložbi Savremena keramika u Srbiji Svetlane Isaković, dugogodišnje kustoskinje i direktorke Muzeja primenjene umetnosti.

Panoi Dalmatinka i Hrvatsko proleće (245 × 195 cm) sastavljeni su od po osamdeset delova – keramičkih pločica koje su raspoređene, po deset, u osam horizontalnih redova. Tehnika koja je korišćena za njihovu izradu je meki fajans; ona podrazumeva da je svaka oslikana pločica pečena na temperaturi oko 1150°C.

Pločice su izrađene ručno i oblikovane su pomoću kalupa. Na poleđini svake utisnuti su ime i prezime Karla Baranjija, godina 1937, kada ih je on izradio i pripremio za Tabakovićev rad, kao i redni broj pločice ispisan crnim pigmentom. Na zadnjoj strani, pločice imaju po četiri perforacije kroz koje su provučene čelične žice kojima su one fiksirane za drvene nosače panoa. Baranji je za pločice koristio glinu sa dodatkom šamota (granulat sinterovanog crepa), čime je umanjio mogućnost deformacije pri pečenju. Ivan Tabaković je, potom, izveo svoje kompozicije slikajući (podglazurno) fritovanim bojama i glazirajući ih transparentnom sjajnom glazurom. Potpisao je oba panoa: Dalmatinku u donjem desnom uglu (potpis je restauriran), a Hrvatsko proleće u središnjem delu kompozicije – na putiru. Zahvaljujući saradnji sa Baranjijem, Tabaković je u kratkom roku, od samo tri meseca, uspeo da izradi ove prve monumentalne keramičke slike u Kraljevini Jugoslaviji.
Dalmatinka

Dalmatinka

Hrvatsko proleće